Ivo Andrić

Ivo Andrić je bio veliki srpski pisac 20. veka. Njegova dela predstavljaju odraz istorijskih nemira u Jugoslaviji, s posebnim naglaskom na humanost ljudi za vreme tog političkog haosa. Svoju karijeru je započeo kao diplomata, a pre nego što je napustio jugoslovensku diplomatiju, već je postao veoma cenjen pisac.

U godinama nakon Drugog svetskog rata objavio je svoje remek-delo i postao poznat širom sveta. Nobelovu nagradu za književnost je dobio 1961. godine i tako postao prvi književnik koji ju je dobio za delo napisano na srpsko-hrvatskom jeziku.

„Toliko je u životu bilo stvari kojih smo se bojali. A nije trebalo. Trebalo je živeti.“ – Ivo Andrić

Život i rad Ive Andrića

Ivo Andrić je rođen 9. oktobra 1892. godine u selu Dolac u blizini Travnika. Detinjstvo je proveo u Bosni, koja je pripadala tadašnjem Austrougarskom carstvu, a filozofiju je studirao u Zagrebu, Beču i Krakovu. Na početku Prvog svetskog rata uhapšen je zbog anti-austrijskih tendencija, pa je tada kratkotrajno prekinuo studije. Godine 1923. doktorirao je književnost na Univerzitetu u Gracu, a zatim je započeo diplomatsku službu u Jugoslaviji. Svoju karijeru diplomate je završio kao jugoslovenski ambasador u Berlinu. Kada se 1941. godine Jugoslavija našla pod nemačkom okupacijom, Andrić se vratio u Beograd i tamo je živeo tokom i nakon Drugog svetskog rata.

Svoju književnu karijeru započeo je kao pesnik. Bio je jedan od saradnika časopisa Hrvatska mlada lirika tokom 1914. godine. Krajem rata je objavio dve zbirke stihova u prozi, “Ex Ponto” i “Nemiri“. Zbirka Nemiri, objavljena 1919. godine i napisana u formi dnevnika, govori o Andrićevom doživljaju rata i svog zarobljeništva. U tom periodu je uglavnom pisao pripovetke. Njegov prvi roman, “Put Alije Đerzeleza“, objavljen je 1920. godine i već tada se primećuje dominantan motiv njegovog stvaralačkog procesa, a to je život u Bosni kroz koji istovremeno prikazuje univerzalne ljudske probleme. U periodu između dva rata, Andrić objavljuje tri zbirke pripovedaka pod nazivom “Pripovetke“, 1924, 1931. i 1936. godine.

Tokom Drugog svetskog rata, u slobodno vreme koje su mu okolnosti nametnule, Andrić piše svoja tri velika romana objavljena iste godine (1945): “Na Drini ćuprija“, “Travnička hronika” i “Gospođica“. Glavna tema prva dva romana, kao i većine Andrićevih dela, jeste Bosna, oblast u kojoj Istok i Zapad vekovima prepliću svoje interese i uticaje, oblast koju čine ljudi različite nacionalnosti i veroispovesti. Andrića vidimo u svom najboljem izdanju kada piše o svojoj domovini i njenom narodu.

Svoja dela je pisao trezveno, bogatim i čistim jezikom. Odbor za dodelu Nobelove nagrade posebno je skrenuo pažnju na „epsku snagu“ koja upravlja njegovim delima, pogotovu romanom “Na Drini ćuprija”. Nobelovu nagradu dobio je 1961. godine, a nagradu od milion dolara u potpunosti je poklonio za razvoj bibliotekarstva.

Nakon smrti njegove druge žene, Milice Babić Andrić, 1968. godine, ređe se pojavljivao u javnosti i manje je učestvovao u društvenim dešavanjima. Godine 1969. izabran je za počasnog člana Akademije nauka i umetnosti u Bosni i Hercegovini, a 1972. godine Beogradski univerzitet mu je dodelio počasni doktorat.

Umro je 13. marta 1975. godine u Beogradu gde je i sahranjen.

Danas je Ivo Andrić jedan od naših najcitiranijih pisaca, a neke od njegovih misli glase ovako:

• „Čovjeka ćete najbolje upoznati ako ga promatrate kako se ponaša kad se nešto dijeli besplatno.“
• „Čudno je kako je malo potrebno da budemo sretni, i još čudnije: kako nam često baš to malo nedostaje!“
• „I vrline jednog čovjeka mi primamo i cijenimo potpuno samo ako nam se ukazuju u obliku koji odgovara našim shvaćanjima i sklonostima.“
• „Možda je u početku bilo i drugih motiva, ali danas je glavni strah. Od straha su ljudi zli, surovi i podli, od straha su darežljivi, čak i dobri.“
• „Imati veliku snagu, fizičku ili moralnu, a ne zloupotrijebiti je bar ponekad, teško je, gotovo nemoguće.“
• „Tko čini dobro, od njega se jos više dobra očekuje.”
• „Ljubav, kad je iskrena i duboka, lako prašta i zaboravlja.“
• „Zvjezdanog neba i ljudskog srca nikad se čovjek neće moći nagledati.“