Milutin Milanković

Milutin Milanković (28. maj 1879 – 12. decembar 1958.) bio je srpski matematičar, astronom, klimatolog, geofizičar, građevinski inženjer, doktor tehnoloških nauka i profesor na univerzitetu. Njegov prvi doprinos nauci jeste delo Kanon osunčavanja Zemlje koje opisuje klime svih planeta Sunčevog sistema.

Drugi doprinos je objašnjenje dugoročnih promena klime na Zemlji koje su prouzrokovane promenama položaja Zemlje u odnosu na Sunce. Ova teorija, danas poznata kao “Milankovićevi ciklusi”, objašnjava postojanje ledenih doba u prošlosti, kao i klimatske promene na Zemlji koje se mogu očekivati u budućnosti. Milanković je osnovao planetarnu klimatologiju izračunavajući temperature gornjih slojeva Zemljine atmosfere, temperaturne prilike na Merkuru, Veneri, Marsu i na Mesecu i dubinu atmosfere ostalih planeta.

Život i rad Milutina Milankovića

Milutin Milanković je rođen u selu Dalj, naselju na obali Dunava koje je tada pripadalo Austrougarskoj monarhiji, a danas je deo Hrvatske. Milutin i njegova sestra bliznakinja bili su najstariji od sedmoro dece u porodici. Otac im je bio trgovac, zemljoposednik i političar koji je umro kada je Milutinu bilo svega osam godina, pa su ga odgajili majka, baka i ujak. Njegova tri brata pokosila je tuberkuloza još dok su bili deca. Kako je i on bio krhkog zdravlja, kao mali je školovan od kuće, učeći od oca Milana, privatnih nastavnika, brojnih rođaka i prijatelja porodice, među kojima su bili i priznati filozofi, pronalazači i pesnici. Srednju školu je završio u Osijeku 1896. godine.

U oktobru 1896. godine, kao sedamnaestogodišnjak, odlazi u Beč i upisuje građevinski fakultet na Tehnološkom univerzitetu, a završava ga 1902. godine s najvišim ocenama. Nakon što je odslužio svoj vojni rok, Milutin pozajmljuje nešto novca od ujaka da bi sebi platio dodatno školovanje iz oblasti građevine na Tehničkom univerzitetu. Istraživao je beton i napisao teorijsku procenu tog građevinskog materijala. Kada mu je bilo 25 godina, odbranio je svoju doktorsku tezu pod nazivom Teorija pritiska na krive, čija primena mu je omogućila da proceni krive oblike i njihove osobine kada su pod stalnim pritiskom, što je veoma korisno za gradnju mostova, kupola i potpornih stubova.

Početkom 1905. godine radio je za jednu građevinsku kompaniju u Beču koristeći svoje znanje za projektovanje raznih konstrukcija. Koristeći armirani beton gradio je brane, mostove, vijadukte, akvadukte i druge konstrukcije širom tadašnje Austrougarske. Njegov posebno značajan uspeh oslikava se već na početku njegove karijere u izgradnji izvanrednog akvadukta od armiranog betona za hidroelektranu u Sibiu, prestonici nekadašnje Transilvanije.

Milanković se bavio građevinom u Beču sve do 1. oktobra 1909. godine kada mu je ponuđeno mesto profesora primenjene matematike na Beogradskom univerzitetu. Međutim, i kada se preselio u Srbiju, nastavio je s građevinskim radom, pa je tokom 1912. godine izgradio nadvožnjake u timočkoj dolini preko železničke pruge na relaciji Niš – Knjaževac.

Na Beogradskom univerzitetu je ostao narednih 46 godina do penzionisanja. Iako je bio omiljen profesor, njegova istinska strast je bila istraživački rad. Nastojao je da primeni svoje matematičke veštine u oblastima koje tada još nisu bile detaljno proučene, pa se tako okrenuo meteorologiji koja je u to vreme bila prvenstveno empirijska nauka, tj. nauka koja se oslanjala na osmatranje.

Godine 1941. Srpska kraljevska akademija izdala je Milankovićevo najznačajnije delo, zbirku njegovih naučnih radova, pod nazivom Kanon osunčavanja Zemlje i njegova primena na problem ledenih doba. Za vreme nemačke okupacije Srbije od 1941. do 1944. godine, Milanković se povukao iz javnog života odlučivši da napiše „istoriju svog života i rada“ koja bi umesto njegovih naučnih dostignuća opisivala njegov lični život i ljubav njegovog oca koji je mlad umro. Njegova autobiografija pod nazivom Uspomene, doživljaji i saznanja objavljena je 1952. godine u Beogradu. Ovo delo, za razliku od biografije koju je napisao njegov sin Vasko Milanković “Moj otac, Milutin Milanković” nikada nije prevedeno na engleski jezik.

Godine 1920. Milanković je izabran za dopisnog člana Srpske akademije nauka i umetnosti, a 1924. godine postao je redovni član. Bio je i dopisni član Jugoslovenske akademije znanosti i umjetnosti od 1925. godine, član Nemačke akademije Naturalista „Leopoldine“ u Haleu, kao i član mnogih naučnih društava kako u zemlji, tako i u inostranstvu.

Umro je od moždanog udara 1958. godine u Beogradu, a sahranjen je u Dalju.

Jedan je od najcitiranijih naučnika u svetu, a jedan od njegovih najpoznatijih citata glasi ovako: „Naša atmosfera, o tome nema sumnje, ženske je prirode, ona treperi pod žarkim poljupcem Sunca, često se naoblači i namrgodi, a kad god huče, besni i zipara.“