Freska Simonide Nemanjić iz manastira Gračanica

Život Simonide Nemanjić

Simonida Nemanjić, najmlađa srpska kraljica na dvoru Nemanjića, rodila se kao princeza Simonida Paleolog u Konstantinopolju, u Vizantiji, 1294. godine. Bila je jedina ćerka vizantijskog cara Andronika Drugog i carice Irine Monferatske, i četvrta supruga srpskog kralja Stefana Uroša Drugog Milutina Nemanjića.

Pošto je u to doba okončano neprijateljstvo između Srbije i Vizantije, vizantijski car je, nakon potpisanog primirja sa Srbijom 1299. godine, obećao kralju Milutinu savez putem dinastičkog braka. Andronik je nameravao da uda svoju sestru Evdokiju za kralja ali je ona po drugi put odbila da se uda. Umesto nje, Simonida, koja je tada imala samo pet godina, poslata je na srpski dvor kako bi postala supruga četrdeset godina starijeg kralja Milutina i simbolisala garanciju dugoročnog mira i prijateljstva između dve zemlje.

Vizantijska Crkva protivila se sklapanju ovog braka ali je car bio odlučan u svojoj nameri. Takođe i srpski kralj je rado pristao na brak, čak se i razveo od svoje treće žene, ćerke bugarskog cara.

Simonida je odgajana na srpskom dvoru kao plemkinja do svoje dvanaeste godine, kada su devojke u to doba bivale punoletne, dok nije stasala za bračne obaveze. Mlada kraljica je, međutim, bila nerotkinja. Prema nekim Vizantijskim izvorima, uzrok tome je kraljeva želja da prerano konzumira brak. Njena majka Irina pokušala je da iskoristi tu situaciju da kralju ponudi jednog od svojih sinova kao naslednika, ali je kralj odbio pošto je potomstvo imao iz prethodih brakova.

Simonida je oduvek pokazivala interesovanje za teologiju i želela je da postane kaluđerica. Nakon smrti svoje majke 1317. godine, Simonida odlazi u Konstantinopolj iz kojeg je odlučila da ne želi da se vrati u Srbiju. Razbesneli kralj pretio je Vizantiji ratom i poslao svoje ljude u pratnji Simonidinog brata da je vrate u Srbiju. Kada su Milutinovi ljudi došli po nju, dočekala ih je u monaškoj odeći. Ostali su zaprepašćeni neočekivanom situacijom, a kraljičin brat, Konstantin Paleolog, gnevno reagovavši na takav prizor, naterao je Simonidu da skine monašku odeću i obuče plemićku. Tada ju je poslao nazad u Srbiju iako nije bila voljna da se vrati.

Uprkos nesuglasici, kralj i kraljica su veoma poštovali jedno drugo. Kada se kralj razboleo, njegova tada dvadesetdvogodišnja supruga, bdela je kraj njegove postelje i negovala ga. Kralj je umro 19. oktobra 1321. godine. Nakon njegove smrti, Simonida se vratila u Konstantinopolj i zamonašila se u manastiru sv. Andrije. Tamo je i umrla 1336. godine, ali je u srpskoj tradiciji ostala zauvek zapamćena kao voljena kraljica, simbol čistote, požrtvovanosti i lepote.

Njena lepota je nadaleko poznata i ovekovečena je u jednoj od najvrednijih fresaka u Srbiji koja se nalazi u manastiru Gračanica, koji je 1310. godine podigao kralj Milutin. Nažalost, freska je delimično oštećena pa deluje kao da Simonida nema oči.

Oštećenje freske je inspirisalo poznatog pesnika Milana Rakića da napiše pesmu o srpskoj kraljici: