Zašto su Vikinzi napustili Grenland?

Povezane objave

• Dizni od zarade filma Crni panter donirao milion dolara STEM programima 01/03
• Sprema se film o čuvenim smajlijima 30/07
• Novo veliko otkriće u Egiptu! 28/10

Jedna od velikih misterija kasnosrednjovekovne istorije je zašto su Nordijci, koji su uspostavili uspešna naselja na južnom Grenlandu 985. godine, bili prisiljeni da ih napuste početkom 15. veka?

Dugo je vladao konsenzus da su niže temperature, povezane malim ledenim dobom, pomogle da kolonije budu neodržive. Međutim, novo istraživanje, koje vodi Univerzitet Masačusets Amherst, objavljeno nedavno u Science Advances, poništava tu staru teoriju. Nije pad temperature pomogao da se Nordijci oteraju sa Grenlanda, već suša.

Kada su se severnjaci naselili na Grenland, na lokaciji koju su zvali Istočno naselje 985. godine, napredovali su tako što su čistili zemlju od žbunja i sadili travu radi formiranja pašnjaka za svoju stoku. Populacija istočnog naselja dostigla je vrhunac od oko 2.000 stanovnika, ali je prilično brzo propala oko 400 godina kasnije. Decenijama su antropolozi, istoričari i naučnici mislili da je propast Istočnog naselja posledica početka Malog ledenog doba, perioda izuzetno hladnog vremena, posebno u severnom Atlantiku, koji je poljoprivredni život na Grenlandu učinio neodrživim.

Međutim, kako Rejmond Bredli, ugledni univerzitetski profesor geologije na UMass Amherst i jedan od koautora rada, ističe, „pre ove studije nije bilo podataka sa stvarnog mesta vikinških naselja. I to je problem.“ Umesto toga, podaci o ledenom jezgru koje su prethodne studije koristile za rekonstrukciju istorijskih temperatura na Grenlandu uzeti su sa lokacije koja je bila preko 1.000 kilometara severnije i preko 2.000 metara viša po pitanju nadmorske visine. „Želeli smo da proučimo kako je klima varirala u blizini samih nordijskih farmi“, kaže Bredli. A kada su to uradili, rezultati su bili iznenađujući.

Bredli i njegove kolege otputovali su do jezera zvanog Lake 578, koje se nalazi u blizini nekadašnje nordijske farme i blizu jedne od najvećih grupa farmi u istočnom naselju. Tamo su proveli tri godine skupljajući uzorke sedimenta iz jezera, što je predstavljalo kontinuirani rekord u proteklih 2.000 godina. „Niko ranije nije proučavao ovu lokaciju“, kaže Bojang Žao, vodeći autor studije, koji je sproveo ovo istraživanje za svoj doktorat na UMass Amherst i trenutno je postdoktorski istraživač saradnik na Univerzitetu Braun.

Zatim su analizirali taj 2.000-godišnji uzorak za dva različita markera: prvi, lipid, poznat kao BrGDGT, može se koristiti za rekonstrukciju temperature. „Ako imate dovoljno kompletan zapis, možete direktno povezati promenljive strukture lipida s promenom temperature“, kaže Isla Kastaneda, profesorka geologije na UMass Amherst i jedna od koautora rada. Drugi marker, izveden iz voštanog premaza na listovima biljaka, može se koristiti za određivanje stopa po kojima su trave i druge biljke koje su služile za stočnu ishranu gubile vodu usled isparavanja. To je dakle pokazatelj koliko su bili suvi uslovi.

„Ono što smo otkrili“, kaže Žao, „je da, iako se temperatura jedva menjala tokom nordijskog naselja na jugu Grenlanda, vremenom su vremenske prilike postajale sve suvlje.“

Nordijski farmeri morali su svoju stoku preko zime da održavaju na uskladištenoj stočnoj hrani, a čak i u dobroj godini, životinje su često bile toliko slabe da su morale da se nose na polja kada se sneg konačno otopi u proleće. U takvim uslovima, posledice suše bi bile teške. Produžena suša, pored drugih ekonomskih i društvenih pritisaka, možda je preokrenula ravnotežu taman toliko da Istočno naselje učini neodrživim.

Naučnici sa koledža Smit i Univerziteta u Bafalu takođe su doprineli istraživanju, koje su podržali Nacionalna naučna fondacija, UMass Amherst, Geološko društvo Amerike i Švajcarska nacionalna naučna fondacija. Ova studija menja naše razumevanje rane evropske istorije i ističe važnost nastavka istraživanja kako faktori životne sredine utiču na ljudsko društvo.